Nihilisme vanaf Mozes tot voorbij Nietzsche

Workshop

Nihilisme vanaf Mozes tot voorbij Nietzsche

De westerse cultuur heeft een lange geschiedenis van ontmythologisering, onttovering van de werkelijkheid en secularisering van wetenschap, moraal en politiek. De voortschrijdende wetenschappen hebben veel kennis opgeleverd die we al eeuwen terugzien in technologie, organisatie en economische voorspoed. Geloof en zingeving zijn echter steeds meer een privézaak geworden en moraal hangt er de laatste decennia zielloos bij. Politiek is nog enkel een strijd om belangen en een zaak voor polderende ‘managers’. 

Van dit nihilisme – het verloren geloof in de betekenis van het leven, de zin van ons bestaan, de intrinsieke waarde van goed en kwaad, schoonheid, de mens en natuur – worden we ons sinds de 20e eeuw pijnlijk bewust. Steeds meer mensen wereldwijd hekelen de teloorgang van tradities, zingevingsverhalen of ideologieën. 

Die lange geschiedenis van onttovering begon volgens Nietzsche al vanaf het christendom met de abstract geworden god. Op deze studiedag ga ik verder terug, naar het einde van de Bronstijd (12e eeuw v.o.j.). Daar zien we een overgangsperiode van een ‘aards’ polytheïsme naar een transcendent monotheïsme in het verhaal Mozes. We zullen op de studiedag stilstaan bij ‘revolutionaire momenten’ in de geschiedenis – Mozes, Ezra, Socrates, Boeddha, Confucius, Jezus, Machiavelli, Luther, Nietzsche – om meer inzicht in de nihilistische situatie van de huidige laatmoderne periode te krijgen. Want we moeten eerst begrijpen waar we vandaan komen, wat de betekenis van de tijdgeest kan zijn voordat we naar een nieuwe tijd kunnen bewegen.

Op deze studiedag – bestaande uit 2 uur ‘s ochtends, een verzorgde lunch en 2 uur ‘s middags – gaan we gezamenlijk in een aantal duikvluchten onze geschiedenis verkennen.